Merckelbagh, Jos

Voornaam: 
Jos
Voorletters: 
J.W.N.
Achternaam: 
Merckelbagh
Geboortejaar: 
1857
Geboorteplaats: 
Maastricht
Geboorteland: 
Nederland
Overlijdensjaar: 
1922
CV: 

Jozef Willem Nicolaas (Jos) Merckelbagh (Merckelbach) is geboren te Maastricht in 1857. In 1871 verhuist het gezin Merckelbagh naar Utrecht. In 1877 staat Jos in Utrecht ingeschreven als schoenmaker, gelijk zijn vader. Hij is vijf jaar lang ingelijfd bij het Regiment Vestingartillerie. In 1882 wordt hij ontslagen uit militaire dienst. In 1883 laat hij zich als kunstschilder inschrijven in het bevolkingsregister van Delft. Hij treedt op 4 juni 1883 in dienst bij De Porceleyne Fles aldaar. In het cursusjaar 1883-1884 neemt hij deel - samen met Henri Breetvelt - aan lessen ornamentiek. Deze worden gegeven door Adolf le Comte aan de Polytechnische School te Delft. In augustus 1884 vertrekt hij om onduidelijke redenen uit Delft en werkt tussen 1884 en 1888 in keramische 'Blaumalerei' bedrijven in Hamburg en Berlijn. In 1888 keert hij terug naar Utrecht en woont dan met zijn ouders aan de Mariaplaats 47. Vanaf dat moment is hij vooral lederciseleur. Tussen oktober 1888 en maart 1889 volgt hij een avondcursus boetseren aan de School van Kunstnijverheid, Wittevrouwenkade 6a te Utrecht. Hij acht het kunnen boetseren van belang voor zijn ciseleerwerk. In oktober 1890 meldt Merckelbagh zich opnieuw aan bij de School van Kunstnijverheid. Nu voor de cursus 'vaktekenen (tegelwerk)'. Kennelijk wil hij niet alleen afhankelijk zijn van inkomsten uit zijn ciseleerwerk. Tijdens deze cursus krijgt hij de opdracht tot het uitwerken of ontwerpen (dat is niet geheel duidelijk) van 28 tegeltableaus voor de gevels van de Utrechtse sociëteit Sic Semper aan de Nieuwe Gracht / hoek Trans. Het centrale tableau hier met de voorstelling van een pauw is gesigneerd Merckelbagh. Aangenomen wordt dat deze tableaus zijn uitgevoerd bij de Fa. J. van Hulst te Harlingen. Rond 1900 herleeft een kunstvaardigheid, die met de industrialisatie in de negentiende eeuw verloren is gegaan: het met de hand ornamenteren van leder. Hiervoor is in Utrecht één persoon verantwoordelijk geweest, namelijk Jos Merckelbagh. Hij maakt dan boekbanden en voor het Koninklijke Huis en Kasteel de Haar maakt hij met leer beklede meubels.

Jos Merckelbagh signeert zijn keramisch werk met JM.

Afbeeldingen: portret van Jos Merckelbagh (bron Delvigne en Landzaat); pauwentableau (timpaan) aan pand Nieuwe Gracht / hoek Trans te Utrecht (bron Rijksmonumenten.nl); sierbordje uitvoering Jos Merckelbagh, signatuur voorzijde; signatuur met krullerige M aan de keerzijde (particuliere collectie).

Bibliografie: 
  • Delvigne, Rob en Frans Landzaat, 'Jos Merckelbagh, Lederciseleur en hofleverancier anno 1895', in: Eigenbouwer, tijdschrift voor de goede smaak, nr. 3, december 2014.